|
киши яхши кўрган ишнинг оқибати вой бўлиши ёки аксинча, у ёмон кўрган ишнинг натижаси яхши бўлиб чиқиши мумкинлигини баён қиляпти. Аёлнинг валийлари ҳам бундай никоҳда ҳеч қандай яхшилик йўқ, фақат ёмонлик бор, деб ўйлаб қолишлари мумкин. Аслида эса ҳақиқат ва натижалар улар айтгандек бўлавермайди. Ишларнинг моҳиятини, натижаларини, нима яхшию нима ёмон бўлишини биладиган ягона зот Аллоҳ Таолодир. Аллоҳнинг шариатига эргашиш фарздир. Ҳамма-ҳамма яхшилик мана шу ишда мужассамдир.
وَاللّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ
– „Аллоҳ билур, сизлар билмассиз“. [2:232]
(وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاء فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ Қачон хотинларингизни талоқ қилсангизлар ва уларнинг идда муддатлари битиб қолса) яъни, иддалари тўла бўлса. Бунга қарина
فَلاَ تَعْضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ
(бас, (эй ота-оналар) эрларига қайта никоҳланишдан тўсманг!), деган гапдир. Чунки эр идда асносида хотинини ҳеч бир монеъсиз қайтариб олишга ҳақли. Модомики, бу ерда монеъ вужудга келган экан, демак, уларнинг идда муддатлари тугабди. Азл сўзи қамаш, тазйиқ ўтказиш маъноларини англатади. Бу ердаги маъно мана бундай: Агар сизлар аёлларни талоқ қилсангизлар ва уларнинг идда муддатлари тўла ўтса, уларни ўзларининг бир ёки икки талоқ қилган ўша эрларига қайтадан тегишларига монеълик қилманглар.
(إِذَا تَرَاضَوْاْ بَيْنَهُم بِالْمَعْرُوفِ ўзаро яхшилик билан келишишган бўлсалар). Яъни, агар ҳар иккиси ҳам бир-бирига янги никоҳ билан қўшилишга ҳақиқий рағбат билдирса ва бу рағбат яхшилик билан яъни, Ислом одоблари доирасида бўлса.
(ذَلِكُمْ أَزْكَى لَكُمْ وَأَطْهَرُ Бу ҳукм сизлар учун энг тоза ва покловчи ҳукмдир). Яъни, валийларнинг талоқ қилинган хотинни яна қайта ўша ўзининг эрига никоҳланишига рози бўлишлари. Бу иш кўп баракали, манфаатли, гуноҳлару шубҳалардан анча узоқ ишдир.
Бу муборак оятнинг нозил бўлиши сабаби ҳақидаги мана бу ҳадисни Бухорий чиқарган. Маъқал ибн Ясор айтади: «Менинг бир синглим бор эди. Амакимнинг ўғли (совчи бўлиб) келганди, унга никоҳлаб бердим. Қанчадир муддат унинг ҳасмида бўлди. Кейин у синглимни бир талоқ қўйди. Иддаси ўтиб кетди ҳамки, қайтариб олмади. Кейин эса у ҳам синглимни хоҳлаб қолди, синглим ҳам уни хоҳлаб қолди. У яна совчи қўйди. Шунда мен унга, эй аблаҳ, сени ҳурмат қилиб, синглимни бергандим, сен уни талоқ қилдинг, энди яна уни сўраб келдингми, Аллоҳга қасамки, ҳеч қачон синглим сенга қайтмайди, дедим. У ёмон одам эмасди. Синглим ҳам унга қайтиб боришни истарди. Уларнинг бир-бирларига муҳтожликларини Аллоҳ билиб, мана шу оятни нозил қилди. Бу оят мен ҳақимда нозил бўлган. Шундан сўнг қасамимга каффорат тўлаб, синглимни яна унга никоҳлаб бердим». Яна бир лафзда: «Бу оятни эшитган Маъқал, хўп бўлади, Раббим, бош устига, деб, уни чақирди-да, синглимни сенга бераман ва сени ҳурмат қиламан, деди», дейилган.37
Бу оят мавзу эътибори билан ким ҳақда нозил бўлган бўлса, ўша одамни ҳам, бошқаларни ҳам ўз ичига олади. Сабабнинг хусусийлиги эмас, лафзнинг умумийлиги эътиборлидир. Бу қоида усул фанида машҳурдир.
@ @ @
57-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232